سد زاینده رود

 

موقعیت مکانی سدزاینده رود

 

سد قوسی زاینده رود در 110 کیلومتری غرب اصفهان بر روی رودخانه زاینده رود احداث  شده است .

این طرح شامل تأسیسات زیر می باشد:

سد قوسی زاینده رود

سد تنظیمی زاینده رود

نیروگاه زاینده رود

ایستگاه پمپاژ اصلی

ایستگاه پمپاژ تکمیلی

مشخصات حوضه آبریز

 

طول رودخانه: زاینده رود تا ورودی دریاچه در ارتفاع 2059 متر حدود 45 کیلومتر

طول دریاچه:حدود 32 کیلومتر

عرض دریاچه:متغیرتا 5 کیلومتر

بلندترین نقطه حوزه:(کوه کاربوش)4300 متر

پست ترین نقطه دریاچه:(بستر رودخانه در محل سدزاینده رود) 1975 متر

مساحت حوزه:413  کیلومترمربع

پست ترین نقطه حوزه آبریز (ورزنه ) درکنار باتلاق گاوخونی: 1450   متر

 

منابع تأمین آب زاینده رود

الف : حوزه آبریز زاینده رود

1)- چشمه دیمه            2)- چشمه نمک              3)- آب زری                   4)- آب چم دره                                                

5)- آب خوربر                 6)- آب نالشگران              7)- آب دره قاضی                                                                

8)- آب تنگه گزی           9)- آب دولت آباد               -(10رودخانه پلاسجان

 

رودخانه پلاسجان  از کوه های جنوب خوانسار سرچشمه می گیرد ، دبی متوسط آن  4.6متر مکعب برثانیه ، حدود 10% آب و حدود 18% رسوب وارده به سدزاینده رود را در بر می گیرد.این رودخانه دارای دو شاخه به شرح زیر می باشد:

شاخه شمال شرقی : از اطراف داران و دامنه سرچشمه می گیرد

شاخه شمال غربی: از غرب اوزون بلاغ ،شمال شرق فریدونشهر و اطراف خمسلو سرچشمه می گیرد.

ضمناً آب چشمه لنگان هم از طریق این رودخانه  وارد زاینده رود خواهد شد.

 

ب)انتقال از حوزه کارون و دز

1)-  تونل اول کوهرنگ.

ـ مطالعات و شروع عملیات :1327

ـ بهره برداری: 34-1333

ـ دبی متوسط انتقالی :23 متر مکعب در ثانیه

 

2)-  تونل دوم کوهرنگ

در 5 کیلومتری جنوب شرقی تونل اول واقع و در سال 1364 ـ 1365 به بهره برداری رسیده است.

طول این تونل 2.8  کیلومتر و  قطر آن 4.2 متر است و سالانه ضمن انتقال سر ریز سد اول کوهرنگ و آب های موجود حد فاصل سد اول و دوم کوهرنگ ،آب چشمه های ماربران، کلنچین و سرداب را نیز منتقل می کند.

طول تونل ماربره 10.2 کیلومتر و قطر آن 3 متر می باشد.

 

3)- تونل چشمه لنگان

طرح سد:

سدزاینده رود سدی است بتنی از نوع قوسی ضخیم دو انحنائی که مقاطع افقی آن به شکل شلجمی می باشد.منحنی شلجمی قوس ها با توجه به موقعیت طبیعی تکیه گاه های سمت راست و همچنین قابلیت  تغییر شکل سنگ پی انتخاب شده است.

سد از 28 بخش با مقطع افقی ذوزنقه ای و به عرض متوسط 16 متر تشکیل شده است که بتوسط درزهای ساختمانی هیلکوئیدال از یکدیگر تفکیک شده اند.

در بدنه سد تأسیسات زیر تعبیه شده است:

1)- آبگیرهای نیروگاه برق آبی

2)- آبگیرهای تحتانی

3)- تخلیه کننده های طغیان

4)- تونل و گالری های افقی

 

تخلیه کننده های طغیان:

دو دهانه ورودی تخلیه کننده طغیان بلافاصله در زیر تاج سد واقع شده است.تخلیه کننده طغیان مرکب از دو قسمت  بهم چسبیده است هر کدام از یک آستانه ‹‹ کریگر›› منتهی به یک کانال با شیب فوق العاده تند و یک کانال انتهائی با شیب رو به بالا تشکیل شده اند.

هدف از ساختن قسمت اخیر خنثی کردن نیروی آب های تخلیه شده و پرتاب آنها بداخل بستر زاینده رود و به فاصله دور از پای سد است.

تخلیه کننده طغیان دارای دو ورودی مشابه به ابعاد 10.75 * 10.5 متر است که آستانه آنها در رقوم 2052.50 متر قرار دارد و هر کدام قادر هستند حداکثر 750 متر مکعب سیل را تخلیه نمایند.

این ورودی ها توسط دریچه قطاعی باز و بسته می گردند.

 

آبگیرهای تحتانی :

آبگیر های تحتانی به منظور تأمین آب مورد نیاز کشاورزی در بستر زاینده رود در مواقعی که نیروگاه برق آبی سدزاینده رود احتمالاً متوقف است و همچنین کنترل آب اندازی پشت مخزن سد در نظر گرفته شده اند.

آبگیرهای تحتانی از دو مجرا شامل لوله هائی به قطر 3 متر تشکیل شده اند که در قسمت ورودی دارای دو دریچه محافظ کشوئی به ابعاد 3.5متر * 2.6 متر و در سمت خروجی دارای دو دریچه تنظیم کننده قطاعی به ابعاد 2.5 متر*2 متر می باشند.

حداکثر بده هر یک از این آبگیرها 190 متر مکعب در ثانیه می باشد.

 

نیروگاه برق آبی سدزاینده رود

 

نیروگاه برق آبی به منظور تأمین قسمتی از برق مورد نیاز شبکه احداث شده است .کار این نیروگاه شبانه روزی است و بده های متفاوتی را در بستر زاینده رود جاری می سازد و چون میزان آب خروجی از توربین ها در شبانه روز متغیر می باشد لذا سد تنظیم کننده در فاصله چهار کیلومتری پایاب سد اصلی بنا شده است تا بتوان بطور یکنواخت آب مورد نیار پایین دست سد را تأمین کرد.

تولید روزانه نیروگاه تابع مقدارآب  مورد نیاز پایین دست می باشد که توسط معاون بهره برداری شرکت ابلاغ  می گردد.

نیروگاه  بلافاصله در پایاب سدزاینده رود قراردارد و به سه دستگاه توربین فرانسیس با محور قائم مجهز است.

مقدار آب مصرفی هر یک از سه توربین در بار کامل و ارتفاع ریزش اسمی 71.50 متر برابر با 30.5 متر مکعب در ثانیه می باشد.

توربین ها به ژنراتورهائی که مشخصات اصلی آنها بشرح زیر است متصل اند:

 

قدرت در رژیم دائم                  18.4 مگاوات

ضریب قدرت                           8

قدرت ظاهری                        23 مگاولت آمپر

ولتاژ ژنراتور                     10.6 کیلووات

فرکانس                              50 هرتز

دور                                300 دور در دقیقه

هر مولد مستقیماً به ترانسفورماتوری که فشار الکتریکی را از 10.6 کیلوولت به 63 کیلوولت افزایش میدهد متصل  است.

ترانسفورماتور ها از طریق پست خروجی که در بالای برآمدگی طرف چپ سد قرار دارد به خط هوائی انتقال نیرو و سپس به شبکه سراسری برق وصل می گردد.

کنترل توربین ها و ژنراتورها و همچنین کلیه دریچه های سد اصلی و سد تنظیمی از اطاق فرمان نیروگاه عملی می شود.

 

سد تنظیم کننده :

سد تنظیم کننده تقریباً درچهارکیلومتری پایاب سد اصلی  بر روی رودخانه زاینده رود ساخته شده است. ظرفیت  مفید این مخزن 1450000  متر مکعب است.

این سد متشکل از یک قسمت بتونی سرریز به ارتفاع 14 متر و طول 120 متر و دو کانال مجهز به دریچه های قطاعی به ابعاد 2.40 متر * 2 متر که قابلیت مانور بوسیله ‹‹ سروموتور›› های روغنی را دارا است می باشد.

 

مشخصات عمومی  سدزاینده رود:

ـ رقوم تاج ازسطح دریا                        2063   متر

 ـ حداکثر ارتفاع از سنگ پی                100  متر

ـ حداکثر ارتفاع از بستر زاینده رود          88 متر

ـ طول تاج                                         450  متر

ـ ضخامت در قوس تحتانی                    28.72  متر

ـ ضخامت در قوس فوقانی                    6.50 متر

ـ حجم بتن ریزی، شامل بتن ریزی دیواره های حفاظتی:535000  متر مکعب

ـ حجم پی کنی                                    300000 متر مکعب

حداکثر رقوم سطح مخزن (در حالت عادی) از سطح دریا:2095 متر

حداکثر رقوم سطح مخزن  (در مواقع طغیان زاینده رود از سطح دریا): 2063 متر

حجم مخزن در رقوم 2095: 1250 میلیون متر مکعب

حجم مفید مخزن:1090 میلون متر مکعب

مساحت سطح مخزن در رقوم 2095 سد تنظیم کننده: 48 کیلومتر مربع

رقوم آستانه سرریز از سطح دریا: 1968.50 متر

حداکثر ارتفاع از سنگ پی: 14 متر

حداکثر ارتفاع از بستر زاینده رود: 10 متر

حجم بتن ریزی : 29000 متر مکعب

 

مخزن سد تنظیم کننده :

حداقل رقوم سطح مخزن از سطح دریا:1964  متر

حداکثر رقوم سطح مخزن  (در مواقع طغیان زاینده رود ) از سطح دریا : 1971.50  متر

حجم کل مخزن در رقوم 1968.50 از سطح دریا: 2 میلیون متر مکعب

حجم مفید مخزن : 1.45 میلیون  متر مکعب

 

هیدرولوژی و تخلیه رودخانه :

بده متوسط سالیانه رودخانه : 38 متر مکعب در ثاینه

مساحت حوزه آبریز : 4200 کیلومتر مربع

حجم کل آب سالیانه رودخانه : 1208 میلیون متر مکعب

ظرفیت تخلیه کننده طغیان (در رقوم 2063 سطح مخزن): 1500  متر مکعب در ثانیه

 ظرفیت تخلیه آبگیرهای تحتانی (در رقوم 2063 سطح مخزن ) :380 متر مکعب در ثانیه

 

نیروگاه برق آبی سدزاینده رود:

توربین فرانسیس با محور قائم                          3 واحد

آلترناتور 23000 کیلوولت آمپری                         3 واحد

قدرت نصب شده                                     55200 کیلووات